• Βασικές Έννοιες - Φιλοσοφία

Η Υπαρξιακή Προσέγγιση αντιτίθεται στην ντετερμινιστική άποψη των Ψυχοδυναμικών και των Συμπεριφορικών θεωριών, οι οποίες, με διαφορετικό τρόπο μεταξύ τους, αντιλαμβάνονται τη ζωή και τον άνθρωπο ως το προβλέψιμο αποτέλεσμα του παρελθόντος. Η Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία θεωρεί το παρελθόν σημαντικό παράγοντα στην διαμόρφωση του ανθρώπου, αλλά όχι καθοριστικό.

Σύμφωνα με την υπαρξιακή φιλοσοφία από την οποία προέρχεται η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία, αυτό που κάνει τον άνθρωπο, άνθρωπο, είναι ακριβώς η δυνατότητα που έχει να επιλέγει και η ελευθερία να καθορίζει τη στάση του απέναντι στις δυνατότητες και τους περιορισμούς της ζωής. Ο άνθρωπος, μάλιστα, θεωρείται υπεύθυνος όχι μόνο για όσα επιλέγει να κάνει αλλά και για όσα δεν κάνει, καθώς επιλογή θεωρείται και η μη επιλογή, όπως θέση είναι και η αποφυγή θέσης. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποφύγει να παίρνει αποφάσεις και όσο πιο συνειδητά και υπεύθυνα αποφασίζει τόσο πιο πολύ εκπληρώνει την ανθρώπινη φύση του. Η συνειδητοποίηση της ελευθερίας επιλογής, αν και θετική, ενέχει ταυτόχρονα και το βάρος της ευθύνης για την έκβαση της όποιας επιλογής καθώς και για την απώλεια όσων δεν επελέγησαν.

• Βασικές Αρχές

Από υπαρξιακής άποψης, πολύ μεγάλη σημασία για την κατανόηση του ανθρώπινου ψυχισμού, σε ψυχοθεραπευτικό επίπεδο, είναι η συνειδητοποίηση και η διαχείριση της αβεβαιότητας που χαρακτηρίζει τη ζωή, καθώς και των τεσσάρων βασικών επώδυνων γεγονότων της ανθρώπινης ύπαρξης. Γεγονότα, με τα οποία ερχόμαστε συνεχώς σε επαφή, δεν μπορούμε να αποφύγουμε και θα πρέπει να αποδεχτούμε και να αντιμετωπίσουμε:

• Ο θάνατος, ως η μοναδική βεβαιότητα της ζωής και η συνεπακόλουθη συνειδητοποίηση του ουσιαστικού και του περιττού,
• Το εύθραυστο της ανθρώπινης λογικής, την οποία δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε, καθώς ο «θαυμαστός» ανθρώπινος νους είναι ικανός για το καλύτερο, αλλά αποδεδειγμένα και για το χειρότερο.
• Η αποξένωση και η υπαρξιακή μοναξιά, ως η βαθιά εσωτερική επίγνωση ότι είμαστε μόνοι ανεξάρτητα από το αν έχουμε ή όχι καλές σχέσεις, συνειδητοποιώντας ότι γεννηθήκαμε και θα πεθάνουμε μόνοι.
• Η έλλειψη νοήματος, η ανάγκη για νόημα και η συνειδητοποίηση ότι η ζωή δεν έχει εγγενές νόημα, με συνέπεια την ευθύνη του καθενός να ανακαλύψει το δικό του προσωπικό νόημα στη ζωή.

Όλοι οι άνθρωποι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, έχουμε μια βαθύτερη διαισθητική γνώση αυτών των γεγονότων, αν και όχι πάντα ευκρινώς συνειδητοποιημένων, τα οποία τείνουν τελικά να καθορίζουν την στάση του καθενός μας απέναντι στην ζωή, τις σχέσεις μας με τους άλλους, αλλά και με τον εαυτό μας. Βρίσκονται συχνά στη βάση εσωτερικών συγκρούσεων και υπαρξιακού άγχους, παίρνοντας ποικίλες μορφές δυσλειτουργικών συμπεριφορών και ψυχολογικών προβλημάτων. Ο ψυχοθεραπευτής καλείται να έχει δουλέψει τα θέματα αυτά σε προσωπικό επίπεδο, ώστε να μπορέσει, με την κατάλληλη εκπαίδευση, να βοηθήσει τον θεραπευόμενο να τα διαχειριστεί και να κάνει νέες, πιο ελεύθερες και αυθεντικότερες επιλογές.

• Ψυχοθεραπευτική Σχέση

Στη διαδικασία αυτή, το κυριότερο εργαλείο του θεραπευτή είναι ο εαυτός του. Ένας υπαρξιακός ψυχοθεραπευτής προσπαθεί ενεργά να κατανοήσει τις εμπειρίες του και την αντίληψη που έχει για την ζωή, έχοντας πάντα κατά νου ότι συνεχώς αλλάζει και επηρεάζεται από τους άλλους ανθρώπους, ενώ πάντα είναι «εν-τω-γίγνεσθαι». Απαραίτητη προϋπόθεση της επιτυχούς θεραπείας είναι η ανάγκη δημιουργίας μίας ιδιαίτερης θεραπευτικής σχέσης. Πρόκειται για μια σχέση γνήσια, ανθρώπινη, ουσιαστική, ανοιχτή που χαρακτηρίζεται από εμπιστοσύνη, αποδοχή και ασφάλεια, η δημιουργία της οποίας απαιτεί από τον θεραπευτή να είναι αληθινά και γνήσια παρών στη θεραπευτική διαδικασία. Σχέση με αναγνώριση των ορίων, που αν και προσωρινή, προσφέρει μια εμπειρία εγγύτητας που είναι μόνιμη και θεραπευτική. Η σημαντικότητα, μάλιστα, της θεραπευτικής σχέσης είναι τέτοια, ώστε έχει υποστηριχθεί από ορισμένους υπαρξιακούς θεραπευτές, ότι είναι η σχέση αυτή καθαυτή που θεραπεύει.

Τελειώνοντας, η Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία αποσκοπεί στο να φέρει το άτομο σε επαφή με το βαθύτερο εαυτό του, να το βοηθήσει να αντιληφθεί το ουσιαστικό και το περιττό στη ζωή του και να συνειδητοποιήσει αυτό που αυθεντικά και πραγματικά θέλει και καλείται να εκπληρώσει. Ζώντας κάποιος αυθεντικά, ζει σκόπιμα, βάσει των πεποιθήσεων και των αξιών του και σε συμφωνία με τα πραγματικά συναισθήματα, τις προτεραιότητές και τις ανάγκες του, έχοντας συνείδηση του εαυτού του, της δύναμής του, αλλά και των περιορισμών του. Τότε και μόνο τότε κάνει ουσιαστικά ελεύθερες και αυθεντικές επιλογές, που οδηγούν στη αυτοπραγμάτωση και σε μια εσωτερική αίσθηση ηρεμίας και πληρότητας.